آشنایی با اصول و شرایط کاشت قهوه (گونههای قهوه)
هدف ما در این مقاله این است که شما با گونههای قهوه و همچنین اصول و شرایط کاشت قهوه بیشتر آشنا شویم.
احتمالاً خیلی از افراد نوع روست قهوه (برشته کاری قهوه) را تشخیص میدهند اما تشخیص گونه قهوه کار دشواری است. درختان قهوه مرتباً هرس و کوتاه میشوند، این کار بدین منظور انجام میشود که هم به خوبی از درختان محافظت شده و هم اینکه برداشت محصول به راحتی انجام شود.
اما خوب است بدانید که درخت قهوه حتی میتواند تا ٩ متر رشد کند. درخت قهوه پوشیده از برگهای براقی است که دو به دو در مقابل هم قرار دارند. دانههای قهوه در طول شاخه رشد میکنند و عجیب نیست که روی یک درخت، هم شکوفه و هم میوه رسیده و هم میوه کال و خام ببینید.
حدوداً یک سال طول میکشد تا گیاه بعد از گل دادن کامل رشد کند و تقریبا ۵ سال زمان میبرد تا میوه دهد. درخت قهوه حتی تا ١٠٠ سال هم عمر میکند ولی اوج باروری آن بین ٧ تا ٢٠ سالگی است و نگهداری صحیح میتواند این بازه زمانی را افزایش دهد.
به طور متوسط هر درخت قهوه در سال ۵ کیلوگرم میوه میدهد که از آن یک کیلوگرم دانه سبز قهوه بدست میآید. معمولاً این گیاه در منطقهای به نام کمربند قهوه رشد میکند. جایی که خاک، دما و رطوبت کاملا برای رشد این گیاه مناسب است.
شناخت گیاه قهوه:
با دنبال کردن قهوه به نوع و گونهای از گیاهان به نام گیاه کافیا (Coffea) میرسیم. این گونه، اولین بار در قرن ١٨ توسط گیاه شناسی سوئدی با نام کارل لینه (Carolus Linnaeu) معرفی گردید، فردی که گونه آرابیکا (عربیکا) را نیز در سال ١٧۵٣ معرفی نمود. گیاهشناسان قهوه اغلب راجع به مواردی مرتبط با گونه ها اختلاف نظر دارند.
معرفی دو گونه و نژاد تجاری قهوه:
قهوه آرابیکا
از گونه اصلی درخت قهوه که در اتیوپی کشف شده است. محصول این درخت قهوهای ملایم و معطر است و ٧٠٪ از تولید قهوه دنیا از این گونه است. در مقایسه با روبوستا دانههایی صافتر و کشیدهتر دارد ولی مقدار کافئین آن کمتر است و در تجارت جهانی قیمت بالاتری دارد. قهوه آرابیکا عموماً در ارتفاع بیش از 900 متر از سطح دریا رشد می کند.
یکی از مهمترین عوامل زدنده ماندن گیاه قهوه, رشد آن در دمای 15 تا 30 درجه و بارش باران سالانه 60 اینچ یا 1500 میلی متر است. همچنین یخزدگی باعث از بین رفتن این گیاه میشود.
قهوه روبوستا
در آفریقای مرکزی و غربی و در قسمتهایی از جنوب آسیا مانند اندونزی و ویتنام و همچنین برزیل رشد میکند. تولید این گیاه رو به افزایش است ولی اکنون ٣٠٪ بازار جهانی از این نژاد است.
روبوستا عمدتاً در قهوههای ترکیبی (Blend) و یا قهوههای فوری (instant coffee) استفاده میشود. دانههای این گونه نسبت به آرابیکا، گردتر و کوچکتر هستند. این نوع گیاه قهوه در برابر آفت مقاومتر است و پرورش آن آسانتر و ارزانتر است. این گیاه در مقایسه با عربیکا، حدود ۵٠ تا ۶٠ درصد کافئین بیشتری دارد.
آناتومی و ساختار دانه قهوه:
قهوه دم شده توسط ما در حقیقت قهوهای پروسس و فرآوری و روست شده است. حدود ۵٪ قهوه جهان فقط یک هسته در داخل میوه خود دارند که پی بری (Peaberry) نامیده میشود و عدهای اعتقاد دارند که این نوع دانه قهوه شیرینتر و دارای طعم واضحتری نسبت به سایر دانههای قهوه هستند.
تاریخچه قهوه:
هیچکس در حقیقت نمیداند که چه زمانی و چگونه این گیاه کشف شد ولی خیلیها معتقدند که جنگلهای قهوه در اتیوپی بوده و گله بزهای کالدی (Kaldi)با خوردن میوه درخت قهوه پتانسیل این دانه شگفتانگیز را کشف کردهاند.
داستان از اینجا شروع شد که کالدی متوجه شد وقتی گله بزهایش بعد از خوردن میوه یک گیاه و درختی خاص شبها نمیخوابند این یافته خود را با راهب صومعه ای محلی در میان گذاشت. او نیز با این میوهها نوشیدنی درست کرد و متوجه شد که در طی نیایش عصرگاهی کاملاً او را هوشیار نگه میدارد. راهب این کشف را با افراد دیگر صومعه در میان گذاشت و از اینجا بود که دانش استفاده از این دانههای انرژیزا گسترش یافت و به محض اینکه این محصول به عربستان رسید، نقطه آغاز دسفر دانه قهوه به دیگر نقاط دنیا شد.
در قرن ١۵ رشد این گیاه در یمن آغاز شد و در قرن ١۶ در کشورهایی مانند ایران، مصر، سوریه و ترکیه کاملا شناخته شده بود. مصرف قهوه فقط در خانهها لذت بخش نبود، بلکه در محلهایی که قهوهخانه نامیده میشدند نیز موررد استفاده قرار گرفت.
محبوبیت قهوهخانهها به این دلیل بود که مردم به خاطر فعالیتهای اجتماعی متفاوتی به آنجا میآمدند. به طور مثال محلی که علاوه بر نوشیدن قهوه در آن به صحبت های فلسفی میپرداختند، موسیقی گوش میدادند و شطرنج بازی میکردند. قهوهخانهها به سرعت به محلی برای مبادله اطلاعات تبدیل شدند.
ورود قهوه به اروپا:
در قرن ١٧ قهوه به اروپا وارد شد و این نوشیدنی تیره و متفاوت برای مسافران اروپایی تعجببرانگیز بود. در ابتدا عدهای از نوشیدن قهوه میترسیدند و یا به مزیت های آن شک داشتند.
در سال ١۶١۵ سفر قهوه به این دانه شگفت انگیز به ونیز منتهی شد و به سرعت مخالفینی پیدا کرد تا حدی که پاپ کلمنت هشتم (pope clement) در این مورد مداخله کرد و تصمیم گرفت قبل از اینکه نظر خود را اعلام نماید این نوشیدنی را امتحان کند و جالب است بدانید این نوشیدنی برای او رضایت بخش بود.
با وجود اختلافات، تعداد قهوهخانهها روز به روز در کشورهایی مانند انگلستان، اتریش، فرانسه، آلمان و هلند رو به افزایش بود. قهوه جایگزین نوشیدنی همراه با صبحانه شد و مردم در طول روز با انرژیتر و با حواسی جمعتر در فعالیتی که انجام میدادند حاضر میشدند.
تا اواسط قرن ١٧ تعداد قهوهخانههای لندن به بیش از ٣٠٠ عدد رسید و برای بازرگانان و هنرمندان تبدیل به محلی برای اجتماعات، کسب و کار و مبادلات شد. در ضمن بسیاری از بازرگانیهای مختلف در کنار این قهوهخانهها شروع به فعالیت و رشد نمودند و در اواسط سال ١۶٠٠ قهوه به نیویورک راه پیدا کرد.
با وجود اینکه تعداد قهوهخانهها رو به افزایش بود، اما چای همچنان نوشیدنی محبوب به حساب میآمد، تا اینکه در سال ١٧٧٣ شورشی بر علیه مالیات سنگین بر چای آغاز گردید و از آن زمان بود که نوشیدنی محبوب مردم آمریکا به قهوه تغییر کرد.
با توجه به اینکه درخواست این نوشیدنی رو به پیشرفت بود، رقابت جدی برای کاشت قهوه در خارج از عربستان آغاز شد. اولین تلاشهای هلندیها برای کاشت این گیاه در هندوستان به قرن ١٧ باز میگردد که موفقیت آمیز نبود، اما بعدها این کار را در باتاویا یکی از جزایر جاوه (اندونزی فعلی) انجام دادند.
هلندیها به مرور زمان موفق شدند، تا حدی که کاشت گیاه قهوه به جزایر سوماترا نیز رسید.
در سال ١٧٢٣ این گیاه به نحوی چالش برانگیز به جزیره مارتینیک رسید و جالب است بدانید این جزیره منشأ تمامی گیاهان قهوه در سراسر جزایرکارائیب، آمریکای جنوبی و مرکزی بوده است.
مسافرین و تاجران قهوه را به سرزمینهای جدید میبردند و درختان قهوه در سراسر دنیا کاشته میشد و در نهایت کاشت در مناطق استوایی و ارتفاعات ناهموار گسترش یافت.
در اواخر قرن ١٨ قهوه به یکی از سودآور ترین محصولات تبدیل شد و امروزه قهوه بعد از نفت یکی از محبوبترین کالاهای جهان محسوب میشود.
درست است که امروزه قهوه به وفور و به راحتی در دسترس همگان در سراسر جهان قرار دارد اما در طول تاریخ خود، مسیر پر فراز و نشیبی را طی نموده است.
با توجه به اینکه چای همیشه جایگاه ویژهای در میان تمامی طبقات اجتماعی داشته است ولی رفته رفته این قهوه بود که از قرن ۱۶ به بعد توانست طی یکسری از اتفاقات رقابت تازهای را با چای آغاز کند که این رقابت تنگاتنگ کماکان ادامه دارد.
امروزه قهوه در نقاط مختلفی از دنیا کاشت و برداشت می شود که بسته به منطقه جغرافیایی ویژه آن خصوصیات متفاوتی را شامل میشود که معمولا به دو نژاد اصلی عربیکا و روبوستا تقسیم میگردند. اکنون افراد میوانند با توجه به سلیقه و طعم مورد نظر خود٬ نوع دانه قهوه را از میان این دو و یا ترکیبی از آنها انتخاب نمایند.
در مجموعه رئیس نیز تلاش میشود سلایق تمامی افراد در قهوههای فروشی مد نظر قرار گیرد لذا اکنون تمامی قهوهها با ترکیبات و طعمهای مختلف در دسترس قرار گرفته است.
از انواع بسته های قهوههای ترکیبی میتوان به دو نوع قهوه اسپرسو بلند و قهوه اسپرسو رست اشاره کرد که به ترتیب حاوی ۲۰ و ۳۰ درصد دانه روبوستا و ۸۰ و ۷۰ درصد دانه آرابیکا هستند. همچنین بستههای قهوه دیگری که فقط شامل دانههای آرابیکا هستند نیز موجودند که به انواع قهوه های کلمبیا، گواتمالا، رئیس بلند و هاوس بلند میتوان اشاره نمود.
حال شما با اطلاعاتی که از نژادهای قهوه و خصوصیات آنها اعم از کافئین، طعم، تک خاستگاه یا ترکیبی بودن و… دارید میتوانید نزدیکترین بسته قهوه به نظر خود را انتخاب نمایید.
داریوش
۱۳۹۹/۱۰/۰۹ بر ۱:۵۰ ق٫ظدرود به شما